“Η θάλασσα είναι τα πάντα! Καλύπτει τα επτά δέκατα του πλανήτη. Η αναπνοή της είναι καθαρή και υγιής. Είναι η απέραντη έρημος όπου ο άνθρωπος δεν είναι ποτέ μόνος, γιατί νιώθει τη ζωή να τρέμει δίπλα του. Η θάλασσα δεν είναι τίποτε άλλο παρά το όχημα μιας υπερφυσικής και θαυμαστής ύπαρξης- δεν είναι τίποτε άλλο παρά κίνηση και αγάπη- είναι το ζωντανό άπειρο (…)”.
Jules Vernes, 20.000 λεύγες κάτω από τη θάλασσα. __
Το ζωντανό άπειρο. Εδώ στην Αλόννησο, στο σκάφος της αποστολής Ελλάδα, το βλέπω παντού, με τα ίδια μου τα μάτια ή με το μοναδικό μάτι της φωτογραφικής μου μηχανής. Εδώ, οι αποχρώσεις του γαλάζιου κυματίζουν στο λιμάνι, οι γάτες περιφέρονται στα σοκάκια πεινασμένες να τις χαϊδέψουν και οι κορμοράνοι τρέχουν κατά μήκος της παραλίας. Το ζωντανό άπειρο υλοποιείται σε κάθε κλίμακα.
Στο Curiosity της επιστημονικής διαμεσολαβήτριας Kelly Godard, τα ζωικά πλαγκτόν σμήνουν, κάτω από τα σπινθηροβόλα μάτια των Ελληνόπουλων. Έχουν έρθει για να λάβουν μέρος σε ένα εργαστήριο Living Water για να ανακαλύψουν αυτούς τους παράξενους οργανισμούς και τους βασικούς ρόλους που παίζουν στα οικοσυστήματα. Και αυτό που πραγματικά τους αρέσει είναι να κοιτάζουν μέσα από ένα μικροσκόπιο.
Με προβολή στην οθόνη της τάξης, τα παιδιά ανακαλύπτουν ζωντανά το πλαγκτόν. Είδαν τη μικροσκοπική προνύμφη καβουριού, το πολύ τσιριχτό φυτοπλαγκτόν και το παράξενο κωπήποδο, το οποίο περιστρέφεται σαν μικροσκοπικός χορευτής με κεραίες. Το άπειρο της ζωής ήταν πολύ παρόν εκείνη τη μέρα στα φυσιολατρικά τους μάτια, ακόρεστα από περιέργεια για όσα ανακάλυπταν. Με το πρόσχημα ενός απλού εργαστηρίου προβολής, εδώ στην Αλόννησο, μια ολόκληρη κληρονομιά μεταφέρεται στους πολύ μικρούς. Και όταν ο Δημήτρης, ηλικίας 7 ετών, πηδάει στην αγκαλιά μου και λέει “σ’ ευχαριστώ, σ’ αγαπώ”, πρέπει να παραδεχτώ ότι η καρδιά μου λιώνει. Η μετάδοση της επιστημονικής περιέργειας σε αυτά τα μικρά παιδιά εδώ δεν είναι απλώς θέμα μετάδοσης γνώσεων: είναι θέμα μετάδοσης συναισθημάτων. Αυτό το ζωντανό άπειρο είναι επίσης παρόν σε μια πιο παχουλή μορφή με βαθιά μαύρα μάτια: τη μεσογειακή φώκια. Κυνηγημένη επί μακρόν στις παραλίες, τώρα κατάκοιτη σε σκοτεινές σπηλιές, αυτό το είδος έχει γίνει η μασκότ μιας συλλογικής προσπάθειας προστασίας αφού έφτασε τόσο κοντά στην εξαφάνιση. Στους τοίχους των καφετεριών και των αρτοποιείων, αφίσες και φυλλάδια ενημερώνουν τους κατοίκους και τους επισκέπτες για την κατάσταση του ζώου.
Η ημέρα που πέρασα με τον Πάνο Δενδρινό, πρόεδρο της MOm, της Ελληνικής Εταιρείας για τη Μελέτη και Προστασία της Φώκιας, θα μείνει για πάντα χαραγμένη στη μνήμη μου. Ξεκινήσαμε για να ελέγξουμε τις κάμερες παγίδες στις σπηλιές όπου οι φώκιες έρχονται να ξεκουραστούν και να γεννήσουν. Αν και δεν αναμενόταν καμία συνάντηση εκείνη την ημέρα, κάθε λεπτό ήταν γεμάτο θαυμασμό.
Κολυμπήσαμε στην πρώτη μας σπηλιά. Καθώς περνούσα μέσα από τον αεραγωγό της, το διαυγές, γαλαζωπό φως κατέρρευσε. Είναι σαν να περνάς την πόρτα σε έναν άλλο κόσμο. Η ακουστική αλλάζει, θραύσματα ποσειδωνίας αγκαλιάζουν τα πόδια μου και πέφτουν στη μικρή εσωτερική παραλία όπου συναντώ τον Πάνο. Σε μια γωνιά του τοίχου της σπηλιάς υπάρχει μια κάμερα, η οποία φαίνεται να λειτουργεί κανονικά.
Ξεκινήσαμε για μια δεύτερη σπηλιά. Και αυτή τη φορά βλέπω κάτι ασυνήθιστο στα μάτια του Πάνου. Κάτω από αυτή την τεράστια καμάρα του βράχου, περπατάμε διακριτικά κατά μήκος των τοίχων. Δεν υπάρχουν άλλα λόγια, μόνο ματιές και χειρονομίες μεταξύ μας. Και ο χρόνος περνάει διαφορετικά, στο ρυθμό των αργών κυμάτων που διαπερνούν αυτή τη μυστηριώδη κοιλότητα.
Ξαφνικά, ακούμε κραυγές να διαπερνούν τη σιωπή στο πίσω μέρος της σπηλιάς: μια νεαρή φώκια γρυλίζει χαρούμενη. Η καρδιά μου κάνει άλματα. Ο Πάνος δείχνει προς μια σκοτεινή παραλία. “Το κουτάβι παίζει, η μαμά κοιμάται. Πρέπει να φύγουμε”. Είχα αρκετό χρόνο για να δω μια μάζα 300 κιλών να κοιμάται βαριά, κουνημένη από τις κινήσεις του αφρού. Μια άπειρη μαγεία μου συμβαίνει. Ξεκινήσαμε και πάλι, με χαμόγελα στα πρόσωπά μας, χαρούμενοι γι’ αυτή την απροσδόκητη συνάντηση. Εδώ, οι πληθυσμοί των μεσογειακών φώκιων ανακάμπτουν, καρπός των αδιάκοπων εργασιών προστασίας που συνεχίζονται εδώ και πάνω από 30 χρόνια. Ο Πάνος μου ψιθυρίζει μάλιστα ότι οι φώκιες αρχίζουν να βγαίνουν ξανά από τις σπηλιές για να αναζητήσουν το φως και την ασφάλεια των παραλιών, όπως έκαναν και οι πρόγονοί τους. Το ζωντανό άπειρο είναι επίσης παρόν στις καρδιές όλων των μελών του πληρώματος σε αυτή την αποστολή με επικεφαλής την Explorations de Monaco. Κάθε μέρα, απολαμβάνω να παρατηρώ και να ακούω πώς οι δράσεις που πραγματοποιούνται επί τόπου και η ζωή που προσφέρει η Μεσόγειος καταλύουν στον καθένα από εμάς το μερίδιο των καθημερινών ανέκδοτων.
Εδώ, το ζωντανό άπειρο συγκινεί τις πράξεις και τις καρδιές των ανθρώπων.
Ο Ζυλ Βερνς είχε ήδη αποτυπώσει αυτή την αφθονία της ζωής στους ωκεανούς και τις θάλασσες του γαλάζιου πλανήτη μας στο 20.000 λεύγες κάτω από τη θάλασσα. Αλλά από την εποχή αυτού του πρωτοποριακού έργου μυθοπλασίας και της ιχθυολογίας που απεικονίζει, τα πράγματα έχουν προχωρήσει. Εκεί που ο συγγραφέας έβλεπε νερά ανέγγιχτα από τους ανθρώπινους “δεσπότες” , νερά όπου “η δύναμή τους παύει, η επιρροή τους σβήνει, η δύναμή τους εξαφανίζεται”, το 2025, οι αναφορές μάς λένε ότι το ζωντανό άπειρο πεθαίνει.
Έτσι, εδώ στην Αλόννησο, είδα πώς οι άνθρωποι εργάζονται για να ζωντανέψουν τη μεγαλύτερη θαλάσσια προστατευόμενη περιοχή στη Μεσόγειο και πώς οι ωκεανογραφικές αποστολές συμβάλλουν στην εξάπλωση αυτής της προστασίας σε τοπικό επίπεδο. Η προστασία των ωκεανών και των θαλασσών μας είναι μια ολοκληρωμένη αποστολή, η οποία περιλαμβάνει την ενημέρωση των νέων, την ευαισθητοποίηση, τη γνωριμία με ανθρώπους και την αντιμετώπιση κοινωνικών και διατροφικών ζητημάτων. Προστασία των ειδών, έξοδος στο πεδίο, πραγματοποίηση επιστημονικών δράσεων επί τόπου. Και ήταν αυτό το παγκόσμιο όραμα που με συγκίνησε περισσότερο όταν ξεκίνησα αυτό το κομμάτι της αποστολής στην Ελλάδα. Ήμασταν όλοι μαζί. Μαζί, ώστε το άπειρο να συνεχίσει να ζει!
Marie Treibert
Δημοφιλής επιστημονικός συγγραφέας, συγγραφέας, καλλιτέχνης βίντεο
Youtube.com/laboiteacuriosites
